Trong thời đại công nghệ phát triển như vũ bão, trí tuệ nhân tạo (A.I) đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống và công việc của chúng ta. Gần đây, tôi đã tổ chức một buổi hội thảo với đồng nghiệp để khám phá cách A.I có thể hỗ trợ trong việc tạo ra các bài phân tích sâu sắc. Chỉ trong hai ngày, tôi đã sử dụng A.I để xây dựng một bộ slide cho buổi hội thảo, từ việc đưa ra yêu cầu đến việc chỉnh sửa nội dung theo ý muốn cá nhân. Kết quả là một giáo trình hướng dẫn sử dụng A.I trong viết lách, mà tôi vui vẻ gọi là “cẩm nang giúp A.I thay thế chính mình trong tổ chức”.
Dù chỉ là một câu nói đùa, nhưng viễn cảnh A.I có thể thay thế con người trong công việc đang trở nên rõ ràng hơn bao giờ hết. Sự phát triển nhanh chóng của A.I đang tạo ra những thay đổi lớn trong thị trường lao động Việt Nam, với nhiều doanh nghiệp phải tái cấu trúc và cắt giảm nhân sự. Nỗi lo về tương lai của con người trong kỷ nguyên A.I không phải là không có cơ sở, đặc biệt khi công nghệ phát triển với tốc độ chóng mặt.
Vậy liệu A.I có thể thực sự thay thế con người trong công việc? Và nếu có, thì đến mức nào? Tôi không phải là người phản đối A.I, nhưng tôi nhận thấy rằng việc hợp tác với A.I giúp tôi làm việc hiệu quả hơn, từ việc thảo luận ý tưởng cho đến soạn thảo nội dung. Tuy nhiên, cảm giác tội lỗi khi sử dụng A.I cũng bắt đầu xuất hiện, khi một số đồng nghiệp cho rằng A.I đã làm mất đi niềm vui trong công việc của họ.
Những cảm xúc tiêu cực và lo lắng về sự phát triển của A.I không khiến nó chậm lại. Trong 10 đến 20 năm tới, A.I sẽ thay đổi cách chúng ta sống, làm việc và sáng tạo. Điều này khiến tôi tự hỏi về vai trò của con người trong một thế giới mà máy móc có thể sao chép tư duy và cảm xúc của chúng ta. Chúng ta là ai trong thời đại A.I? Và làm thế nào để phát triển tiềm năng của mình bên cạnh trí tuệ nhân tạo, thay vì chỉ phản kháng và lo sợ bị thay thế?
Tôi đã mang những câu hỏi này đến ba người bạn, đại diện cho ba lĩnh vực khác nhau, để cùng nhau tìm kiếm câu trả lời.
Chỉ trong một năm qua, A.I đã trở thành một phần quan trọng trong thị trường lao động. Theo một khảo sát gần đây, 72% doanh nghiệp Việt Nam đang có kế hoạch ứng dụng A.I vào quy trình làm việc. Các ngành như tài chính, ngân hàng và sản xuất đang cắt giảm nhân sự truyền thống để chuyển sang tự động hóa và A.I. Một người bạn của tôi, chủ một doanh nghiệp nội thất, cho biết chỉ cần một nhân viên công nghệ để quản lý quảng cáo và nội dung.
“Những nghề nghiệp có nguy cơ bị thay thế không chỉ là một mà là cả một nhóm,” Phúc, một người bạn, chia sẻ. “Đó là những người lao động tri thức, những người làm việc văn phòng với 90% công việc diễn ra trên môi trường kỹ thuật số. A.I đã tiến hóa từ một chatbot thành A.I Agent, hoạt động trong môi trường kỹ thuật số và có khả năng thực hiện nhiều công việc như con người. Tất cả những công việc trên môi trường này đều có khả năng bị A.I thay thế.”
Hà Chu, một người làm trong lĩnh vực marketing, cũng nhận thấy sự thay đổi trong ngành của mình. “Tôi rất mong muốn ứng dụng A.I để tạo ra nội dung chất lượng hơn. Nhân viên của tôi có thể tập trung vào việc sản xuất nội dung độc đáo thay vì chỉ làm những công việc lặp đi lặp lại.”
A.I có thể hoàn thành nhiều công việc chỉ trong vài phút, tạo ra sự phân hóa rõ rệt giữa những người sử dụng A.I và những người không. Trong khi các doanh nghiệp đang tìm cách ứng dụng A.I để tiết kiệm chi phí, nhiều người lao động vẫn chưa trang bị đủ kiến thức để làm việc với A.I. “Năm nay, tôi dự đoán sẽ có nhiều đợt sa thải đối với những nhân viên không biết cách sử dụng A.I,” Phúc cho biết.
Tôi từng rất ngạc nhiên khi yêu cầu A.I viết một đoạn văn theo phong cách của một tác giả nổi tiếng. Chỉ trong một phút, A.I đã tạo ra một nội dung mà tôi cảm thấy như thể tác giả đang ngồi trước mặt tôi. Điều này khiến tôi hoang mang về tương lai, khi A.I có thể làm những điều mà tôi đã dành nhiều năm để học hỏi.
“Chúng ta cần hiểu rõ A.I có thể làm gì và không thể làm gì,” Phúc nói. “A.I có thể biết thông tin, nhưng không thể hiểu bản chất của nó. Đây là điểm khác biệt lớn giữa con người và A.I.”
Con người đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối giữa việc biết và hiểu. A.I có thể thay thế một số công việc lập trình đơn giản, nhưng không thể tạo ra những phần mềm mới mà chưa từng tồn tại. Quá trình sáng tạo vẫn cần đến sự can thiệp của con người.
Nếu bạn cảm thấy tội lỗi khi sử dụng A.I, có thể bạn chưa nhìn nhận đúng vai trò của mình trong công việc. A.I chỉ là một công cụ, giống như Microsoft Word, giúp chúng ta hoàn thành công việc hiệu quả hơn. Nội dung vẫn là giá trị mà con người tạo ra.
Việc sử dụng A.I cũng khiến chúng ta phải xem xét lại giá trị của con người trong công việc. Nếu A.I có thể tạo ra nội dung dễ dàng, thì điều gì làm cho công việc của chúng ta trở nên đặc biệt? Đó chính là quá trình trải nghiệm, chiêm nghiệm và kể lại câu chuyện của chính mình.
Trong lĩnh vực nghệ thuật, A.I cũng đã gây ra nhiều tranh cãi. Một số người cho rằng A.I có thể tạo ra tác phẩm nghệ thuật, trong khi những người khác cho rằng nghệ thuật cần đến cảm xúc và trải nghiệm của con người. Long, một nghệ sĩ, cho rằng A.I có thể là một công cụ hỗ trợ cho nghệ sĩ trong quá trình sáng tạo.
Hiểu rõ khoảng cách giữa con người và A.I giúp chúng ta tự tin hơn khi làm việc với nó. Những cảm xúc tiêu cực sẽ dần được vượt qua, và chúng ta sẽ định vị lại vai trò của mình trong lao động và sáng tạo. Câu hỏi cốt lõi là: Chúng ta cần thay đổi như thế nào để phát triển cùng với công nghệ?
A.I không chỉ là một xu hướng, mà là một cuộc cách mạng của nhân loại. Sự xuất hiện của A.I đã tái định hình cơ cấu ngành nghề, thu hẹp những công việc lặp đi lặp lại và tạo ra cơ hội mới cho những người lao động có trình độ cao. A.I không “cướp” công việc của con người, mà yêu cầu chúng ta phải tái định nghĩa bản thân và kỹ năng cần thiết trong công việc.
Cuối cùng, A.I sẽ trở thành lực lượng lao động chính cho những công việc không yêu cầu tư duy cao. Con người sẽ đóng vai trò giám sát và điều chỉnh kết quả mà A.I đưa ra. Để làm được điều này, chúng ta cần thay đổi cách học tập và tư duy, không chỉ dừng lại ở việc học thuộc lòng mà cần hiểu sâu về chuyên môn.
Với một người viết như Hà, việc coi trọng quá trình học tập là rất quan trọng. “A.I mang đến cho chúng ta một thách thức lớn trong việc tìm kiếm giá trị thực sự của công việc. Nếu mọi thứ đều được A.I trả về nhanh chóng, thì giá trị của việc học là gì?”
Cuối cùng, chúng ta cần đặt câu hỏi: Mình viết để làm gì? Dù A.I có thể tư duy như con người, nó vẫn chỉ là một hệ thống mô phỏng. Tương lai của A.I vẫn nằm trong tay con người, và chúng ta cần sử dụng A.I như một công cụ hỗ trợ, không phải là một mối đe dọa.
Chúng ta là ai trong thời đại A.I? Hãy vẫn là chính mình, những con người đầy nhiệt huyết và khao khát học hỏi. Chúng ta cần sống và học hỏi một cách sâu sắc hơn, nếu không muốn bị thay thế bởi những dòng lệnh đơn giản. Thời đại nào cũng có thách thức, và nếu thách thức của A.I là yêu cầu chúng ta quan tâm đến giá trị cốt lõi, thì đó cũng không phải là điều tồi tệ.
