Gần đây, một video ghi lại một tình huống gây tranh cãi trên tàu điện ngầm tại Quảng Châu đã thu hút sự chú ý của cộng đồng mạng. Trong đoạn video, một người mẹ đang ngồi cùng con gái nhỏ thì bị một cụ bà lớn tuổi yêu cầu nhường ghế, với lý do trẻ em đi miễn phí nên cần nhường chỗ cho người già. Người mẹ đã phản bác lại rằng: “Miễn phí vé không có nghĩa là con tôi phải nhường ghế!”.
Vấn đề tưởng chừng như đơn giản này lại dấy lên một cuộc tranh luận sôi nổi: Liệu có nên dùng tuổi tác để yêu cầu người khác nhường chỗ? Trong số những nhóm người cần được ưu tiên như người già, phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ, người bệnh và người khuyết tật, ai thực sự xứng đáng được ưu tiên hơn?
Hiện tại, không có quy định pháp lý nào xác định rõ ràng mức độ ưu tiên giữa các nhóm người này. Hành động nhường chỗ hoàn toàn phụ thuộc vào hoàn cảnh và ý thức của từng cá nhân.
Vụ việc ở Quảng Châu không phải là trường hợp duy nhất. Trong hai năm qua, nhiều cuộc tranh cãi liên quan đến việc nhường ghế trên tàu điện đã diễn ra và gây bão trên mạng xã hội Trung Quốc.
Điểm chung của những sự việc này là sự mâu thuẫn giữa quyền lợi cá nhân và đạo đức xã hội, giữa kỳ vọng của cộng đồng và ý thức cá nhân. Khi hành động “nhường ghế” trở thành một áp lực, một công cụ để yêu cầu, hoặc là lý do để gây mâu thuẫn, thì ý nghĩa tốt đẹp ban đầu của nó đã bị biến tướng.
Ảnh minh họa
Bạn sẽ chọn bảo vệ con hay làm vừa lòng người khác?
Nhiều người trên mạng cho rằng, việc nhường ghế là một hành động thể hiện sự lịch sự và lòng trắc ẩn, nhưng không nên bị coi là nghĩa vụ, đặc biệt là đối với những người cũng có nhu cầu chính đáng như trẻ nhỏ, người làm việc mệt mỏi hay phụ nữ mang thai.
Trong tình huống cụ thể, người mẹ không chỉ đang ngồi cạnh con mà còn đang bảo vệ quyền lợi của con: Được nghỉ ngơi sau một ngày dài, và cảm nhận rằng “nơi công cộng không có nghĩa là ai yếu hơn thì phải nhường nhịn”.
Liệu đứa trẻ có thể học được gì từ tình huống này?
Nếu người mẹ im lặng kéo con dậy chỉ vì sợ ánh nhìn của người lớn tuổi hơn, có thể sau này con sẽ nghĩ rằng: “Mình nhỏ, mình yếu, mình không có quyền từ chối. Chỉ cần người khác lớn tiếng là mình phải nghe theo”.
Nhưng khi mẹ dám nói rõ: “Miễn phí vé không có nghĩa là con tôi phải nhường ghế”, đứa trẻ sẽ học được rằng tôn trọng người khác và tự tôn bản thân là hai điều song hành, không ai phải cúi đầu vì phép lịch sự bị áp đặt.
Cách chúng ta hành xử nơi công cộng chính là những bài học sống động nhất cho con về:
Giá trị của sự tử tế tự nguyện, không bị ép buộc.
Khả năng nói “không” với điều vô lý, dù đến từ người lớn hơn.
Biết nhường nhịn khi thấy người cần hơn mình, nhưng cũng biết giữ lấy quyền lợi khi cần.
Chúng ta dạy con tử tế, nhưng không yếu đuối. Dạy con tôn trọng người già, nhưng không có nghĩa là mọi yêu cầu của người lớn đều đúng. Dạy con biết chia sẻ, nhưng cũng cần cho con biết giới hạn của bản thân được tôn trọng.
Khi thấy một người lớn tuổi run rẩy hay một phụ nữ mang thai mệt mỏi, hãy chủ động đứng dậy nếu con còn đủ sức. Khi có thể, hãy tử tế. Nhưng tử tế là sự lựa chọn, không phải sự sợ hãi hay bị ép buộc.
Chúng ta không khuyến khích con ích kỷ, nhưng cũng không muốn con lớn lên với tâm thế “mình luôn là người phải nhường vì mình bé hơn”.
Con hoàn toàn có thể sẵn sàng đứng lên nếu muốn giúp đỡ, chứ không phải đứng lên vì bị người khác quát mắng. Một hành động đẹp chỉ thật sự có ý nghĩa khi nó xuất phát từ lòng tốt, chứ không phải vì áp lực hay sợ bị chê trách.
Cách cha mẹ ứng xử trong khoảnh khắc nhỏ đó, giữa một chiếc ghế và một lời trách móc chính là bài học lớn nhất để con hiểu: lòng tốt không đi kèm sự phục tùng, và tôn trọng người khác cũng cần song hành với việc tự tôn và tỉnh táo bảo vệ mình.
Có thể hôm nay, người mẹ ấy bị chỉ trích là “ích kỷ”. Nhưng mai sau, khi đứa trẻ lớn lên thành người biết tự bảo vệ mình, biết cảm thông nhưng không thỏa hiệp mù quáng, có lẽ, đó mới là một chiến thắng âm thầm của cách nuôi dạy văn minh.
